Sal die RNE die Begroting oorleef?

Ek weet nie of die Regering van Nasionale Eenheid gaan hou nie. Dit lyk vir my asof daar ʼn redelike sterk kans is dat die DA kan ontrek indien die ANC buite die GNU bondgenote gaan soek om die nodige stemme te kry om die begroting goedgekeur te kry.

Ek moet sê, dit sal my verbaas. Ek het werklik geglo dat die blou ligte ʼn te groot aanposring vir die DA se gekose ontplooide in die Kabinet sou gewees het om te bly en maar toe te gee aan die ANC se beleidseise.

Kyk, een ding is seker: In die ANC se kop regeer hulle steeds die land; dit is “business as usual.” Die strategie is duidelik: Hulle gee eenvoudig op niks toe nie, en gee nie om of die DA in die Regering van Nasionale Eenheid bly of nie.

Net na die verkiesing van 2024 was die situasie ʼn bietjie anders. Die ANC en die DA het vooraf hulle navorsing gedoen, en beide het geweet dat die ANC nie 50%+1 van die stemme sou kry nie. Hulle het reeds voor die verkiesing ooreengekom oor die algemene reëls vir ʼn samewerkingsooreenkoms. Want Ramaphosa en diegene in sy intieme binnekring wou nie enige staatsmag aan Zuma gee nie. Ek dink nie die argwaan teen Malema was so sterk nie; dit het waarskynlik meer gegaan oor die bewustheid daarvan dat samewerking met die fundamentalistiese EFF tot die verlies van beleggings kon lei, wat ʼn strawwe negatiewe impak op die land se alreeds sukkelende ekonomie sout gehad het.

Maar Zuma was iets anders. Zuma koester ʼn diepliggende haat teenoor Ramaphosa, nadat hy in 2018 uitgedwing was uit die Presidensie om plek te maak vir Ramaphosa. Dit is ʼn eksistensiële bedreiging vir Ramaphosa as Zuma nou weer sy hande op die hefbome van staatsmag kan lê.

Maar die ANC het “buyers remorse” begin kry toe sy tradisionele bondgenote, insluitend die Kommunistiese Party, die EFF en die vakbonde, maar ook verskeie gerekende Swart kommentators, was passievol en emosioneel gekant teen die samewerking tussen die ANC en die DA.

Hier in die laaste tydvak van 2024 was dit duidelik gewees dat die ANC op soek was na ʼn manier om die DA uit die GNU te werk.

Ramaphosa het waarskynlik steeds ʼn voorkeur vir die DA, maar die druk uit eie geledere, en uit die geledere van die breër progressiewe formasies is geweldig hewig.

Maar die EFF is ook ʼn gevaarlike keuse om die DA te vervang, want die finansiële markte sal baie sleg op so ʼn samewerkingsooreenkoms reageer. Tweedens, Julius Malema is ʼn geweldig groot risiko vir diegene met leierskap aspirasies in die ANC. Daar kan feitlik geen twyfel bestaan dat, indien Malema deur middel van ʼn koalisie ooreenkoms sy pad kan terugkry na die ANC, hy waarskynlik ʼn leidende rol daarin sal speel, en baie vinnig sal vorder tot President.

Op hierdie stadium lyk dit asof die ANC gaan probeer om as ʼn minderheidsregering te regeer; in welke scenario hulle swaar sal steun op kleiner partye in die GNU, plus Action SA.

Ek weet nie of die DA uit die Regering van Nasionale Eenheid sal ontrek nie. Maar een ding weet ek wel: Die DA het nog absoluut niks in die RNE bereik nie. Daar was nog geen oorwinnings vir die Party nie.

Indien hulle uit die koalisie sou ontrek, dink ek ook nie dit sal veel van ʼn verskil maak aan die wyse waarop die land regeer word, of die beleid wat nagestreef sal word nie. Sal die DA se plaasvervanger die EFF wees, sal dit ʼn reuse verskil maak. Vyandskap met die VSA, en selfs Europa, sal hand-oor-hand toeneem. Buitelandse beleggers sal die land uitstroom. Julius Malema sal waarskynlik redelik gou ʼn vastrapplek in die ANC kry, en sal ʼn sterk kans hê om die volgende president van die ANC te word.

Maar ek sien nie op die oomblik hierdie scenario uitspeel nie. Ek dink dit sal waarskynlik ActionSA wees wat die DA se posisie sal oorneem.

Hier’s die scenario’s:

Wat is beskikbaar, en hoeveel word vereis?

Scenario 1: Die huidige RNE hou, al stem die DA teen die begroting, bly die party in die RNE:

Die grootste risiko van hierdie scenario is die geweldige onstabiliteit wat in die RNE vasgevang is. Beide die ANC en die DA wil domineer; die ANC omdat hulle glo hulle is die grootste party in die RNE (die "leiers" daarvan). Ander partye kan aansluit, maar moet basies die beleid van die ANC uitvoer.

Die DA het 'n "gevoel" (bewustheid) van meerderwaardigheid om hulle getrek. Hulle het verwag, toe hulle by die RNE aangesluit het, om dadelik te word om van dag-tot-dag regering van die land, waar hulle toegelaat sou word om groter kapitalisme in die Suid-Afrikaanse ekonomie in te voer, en waar hulle "bewese" vermoëns tot institusionele effektiwiteit, hulle instaat sou stel om hulle merk te maak deur dele van die regering "reg te ruk."

Maar inderwaarheid was hulle deurlopend in die bek geruk en verneder deur die ANC.

Die idee was dat die DA met sy deelname aan die RNE landbeleid sentraal moes trek, meer mark-vriendelik, en dat die institusioneel bestuur van die staat meer effektiwiteit en doeltreffend gemaak sou word.

Al wat bereik was, was dat, in ʼn sekere sin, die DA in die RNE links en meer fundamentalisties gedruk het; vasberade om nie toe te gee aan enige eise wat gesien mag word as “anti-transformasie” nie.

As die DA moet voortgaan met die RNE, binne die konteks van 'n begroting waarteen hulle gestem het, moet jy weet dat daar slegs een ding op die spel is: Politieke opportunisme - Ministers wil nie hulle nuut=gewonne voordele prysgee nie.

Scenario 2: Die DA en sy meeloper, die Vryheidsfront Plus, ontrek uit die RNE:

Die vanselfsprekende risiko verbonde aan hierdie scenario, is die gebrek aan 'n algehele meerderheid vir die RNE. Die totale aantal setel beskikbaar in die Parlement vir hierdie groepering is 193 stemme; 8 minder as die 200+1 vereis vir 'n algehele meerderheid. Dit sal letterlik 'n regering van minderheid wees, waar die RNE vir elke stuk wetgewende of besluit wat deur die Parlement geneem moet word, na ekstra vennote sal moet soek om dit goedgekeur te kry.

Scenario 3: Geen DA en VV+, maar Action SA sluit aan by die RNE:

Herman Mashaba het reeds aangedui dat hulle (Action SA) by die RNE sal aanlsuit indien hulle sodanige uitnodiging sal ontvang. Ek aanvaar dat die onderliggende boodskap is dat ActionSA geteiken word om die DA te vervang, die die DA wat waarskynlik na die Begrotings-debakel uit die RNE sal ontrek.

Hierdie scenario sal die RNE 199 setels in die Parlement verseker; 1 minder as 200, en twee minder as ʼn algehele meerderheid van 50%+1. Ek dink egter nie dit sal te veel van ʼn probleem vir die nuwe RNE nie; daar is genoeg partye in die Parlement wat breedweg met so ʼn koalisie se beleidsprioriteite saamstem, en bereid sal wees om daarmee saam te werk. Musi Mmaimane se BOSA is spesifiek die een waarna ek verwys. Die party kan 2 setel toevoeg; dit is, presies die twee wat benodig sal word vir ʼn meerderheid van 50%+1.

Scenario 4: Die "Doomsday" scenario: Die ANC, met die EFF

As die EFF by die Regering van Nasionale Eenheid aansluit, is dit "game over." Die ekonomie sal in die grond in duik, en Julius Malema sal binne die volgende 10 jaar president van die land wees. Maar dit sal die ANC van 'n meerheidskoalisie in die Parlement kan verseker (en ja, ek voeg ActionSA hier by, want die party het nog nooit enige geheim daarvan gemaak dat hulle nie omgee om met die EFF saam te werk nie).

Die behoefte aan koalisies was geskep deur die uitslag van die 2024 verkiesing, toe nie een van die politieke partye genoeg stemme gekry het om 200+1 uit die 400 setels in die Nasionale Vergadering te kon verseker nie.

Daar is drie scenarios wat die RNE sal verseker van die vereiste meerderheid in die Parelement om effektief die land the kan regeer, naamlik:

1. Die huidge samestellingm, wat die DA insluit.

2. 'n Scenario wat die DA en VV uisluit, maar beide Action SA en Bosa insluit.

3. 'n Scenarion wat die EFF insluit.

Hoe dit ook al sy, ons is gedoem. Vra uself die volgende vraag af: Watter party is 'n gegewe in die RNE koalisie, ongeag welke scenario van ontrekking of toevoeging ookal mag gebeur?

Die antwoord is die ANC, en sy ideologiese meelopers, soos die IFP, die PA, die UDM, Rise Manzi, Al Jama-ah, die PAC en Good. Sommige van die partye mag kleiner verskille met die ANC hê, maar sal nie die RNE opgee as die EFF of Action SA daartoe toegevoeg word nie. Ek dink ek kan op hierdie stadium Action SA daartoe toevoeg.

So, wat vir die land wag in die toekoms, is meer ANC beleid en korrupsie. Sou die EFF tot die koalisie toegevoeg word, sal dit die proses van verval multidimensioneel verhaas en vererger.